Utrata włosów może zostać podzielona na dwa główne typy: wyłamywanie włosów, wynikające z ich słabego stanu, bez zaburzenia funkcji wzrostu oraz nadmierne wypadanie włosów, czego przyczyna jest dużo bardziej skomplikowana i niejednokrotnie trudna do ustalenia. Codziennie, tracimy średnio od 30-stu do 80-ciu włosów będących w fazie spoczynku. W tym samym czasie, od 30-stu do 80-ciu…
Utrata włosów może zostać podzielona na dwa główne typy: wyłamywanie włosów, wynikające z ich słabego stanu, bez zaburzenia funkcji wzrostu oraz nadmierne wypadanie włosów, czego przyczyna jest dużo bardziej skomplikowana i niejednokrotnie trudna do ustalenia.
Codziennie, tracimy średnio od 30-stu do 80-ciu włosów będących w fazie spoczynku. W tym samym czasie, od 30-stu do 80-ciu nowych włosów rozpoczyna cykl wzrostu. Dzięki takiemu mechanizmowi liczba włosów na skórze głowy jest stała (100 000-160 000 na całej skórze głowy dorosłego człowieka). Jeśli powyższa równowaga zostaje zachwiana, dochodzi do nadmiernej utraty włosów, nazywanej łysieniem. Z definicji, znacząca utrata włosów rozpoczyna się w chwili gdy ze skóry głowy wypada ponad 100 włosów dziennie. (1)
Podczas dokonywania oceny wymiany włosów, należy pamiętać o sezonowych zmianach cyklu wzrostu włosa. Na półkuli północnej, zimą obserwujemy zwiększoną ilość włosów w fazie anagenowej, podczas gdy latem i jesienią dominuje faza telogenowa. Zmiany te również mogą wyjaśnić wzrost liczby konsultacji na wypadanie włosów późnym latem. (8,9)
Łysienie – przyczyny
Najczęstszą przyczyną nadmiernej utraty włosów jest zaburzenie krążenia krwi w obrębie macierzy, co wiąże się z upośledzeniem transportu niezbędnych składników budulcowych, witamin (tj. biotyna, kwas pantotenowy, tiamina, ryboflawina, niacyna, kwas foliowy) oraz minerałów (tj. żelazo, cynk, miedź, mangan, jod). Brak odpowiednich składników odżywczych w dużej mierze wynika również z ubogiej diety bądź zaburzeń hormonalnych.
Czy łysienie może być odwracalne?
Utrata włosów, popularnie nazywana łysieniem może być odwracalne.
Do tego typu zaliczamy łysienie poporodowe, polekowe, wynikające z ubogiej diety oraz po niektórych chorobach skórnych. Do częściowo odwracalnych zalicza się łysienie androgenowe, starcze, niektóre typy łysienia plackowatego oraz łysienie rozlane kobiet. O nieodwracalnej utracie włosów mówimy w momencie całkowitego uszkodzenia mieszka włosowego, pojawiającego się chociażby w przypadku głębokich blizn.
Ze względu na mechanizm łysienia rozróżniamy utratę włosów typu anagenowego, telogenowego oraz typu mieszanego – anagenowo-telogenowego. Podział ten został dokonany na podstawie zmian zachodzących w mieszku włosowym.
Rodzaje łysienia
Łysienie anagenowe
Łysienie anagenowe, nazywane również dystroficznym charakteryzuje się zmniejszeniem podziałów komórkowych w fazie wzrosty włosa, w wyniku czego dochodzi do stopniowego ścieńczenia korzenia włosa. Łodyga staje się krucha i łamliwa. Utrata włosów zachodzi już w fazie anagenowej, która ulega znacznemu skróceniu. Faza telogenowa zostaje wydłużona. Ten typ łysienia prowadzi do szybkiej utraty włosów w dość krótkim czasie. Przykładem łysienia anagenowego jest utrata włosów po naświetlaniu i chemioterapii.
Łysienie telogenowe
W przypadku łysienia telogenowego końcowa faza cyklu wzrostu włosa nie ulega znaczącemu wydłużeniu. Niemniej jednak ilość włosów telogenowych zostaje zwielokrotniona. Czynniki powodujące szybsze przejście włosa w fazę telogenu są różnorodne i mogą być związane z gospodarką hormonalną (ciąża, terapia antykoncepcyjna, menopauza), drastyczną zmianą diety oraz nadmiernym stresem. Włosy ulegają wówczas równomiernemu przerzedzeniu w obrębie całej skóry głowy, co najczęściej ustępuje w kilka miesięcy po wyeliminowaniu czynnika przyczynowego.
Przykładem łysienia telogenowego jest poporodowa utrata włosów. W okresie ciąży dochodzi do zahamowania cyklu wzrostu włosa, co skutkuje zwiększeniem ilości włosów anagenowych. Po porodzie włosy anagenowe, przechodzą w fazę telogenu. Ilość włosów anagenowych często zaczyna spadać poniżej normy. Dochodzi do silnej utraty włosów. Sytuacja stabilizuje się w ciągu kilku miesięcy po porodzie.
Łysienie androgenowe
Obecnie najczęstszą przyczyną utraty włosów jest łysienie androgenowe.
Może być częściowo odwracalne i obejmuje oba mechanizmy wypadania włosów: anagenowy i telogenowy. Biorąc pod uwagę psychologiczny aspekt łysienia androgenowego, dotyczącego zarówno młodych mężczyzn, jak również wielu kobiet w różnym wieku, łysienie androgenowe należy traktować bardzo poważnie. U kobiet z łysieniem androgenowym często stwierdza się obniżenie samooceny i samoakceptacji (10,11)
Ponad 90% konsultacji dotyczącej utraty włosów u mężczyzn jest związana z łysieniem androgenowym, które dotyka 20% mężczyzn w wieku do 20 lat i 50% w wieku 50 lat. Ponadto, zarówno w przypadku kobiet jak i mężczyzn, utrata włosów nasila się z wiekiem. U kobiet częstość występowania łysienia androgenowego jest niższa niż u mężczyzn, niemniej jednak problem jest równie niepokojący. 10% kobiet cierpiących na tego typu zaburzenia znajduje się w okresie menopauzy, natomiast 40% jest po okresie przekwitania (pomiędzy 50-tym, a 60-tym rokiem życia). (12)
Do łysienia androgenowego zalicza się obecnie również łysienie łojotokowe, łysienie przedwczesne oraz rozlane kobiece. Utrata włosów w tym mechanizmie nie dotyczy natomiast dzieci przed okresem dojrzewania. Obecnie uważa się, że podstawą łysienia androgenowego w 80% jest dziedziczenie. Szczególnie dotyczy to obciążeń genetycznych od strony matki. W takiej sytuacji łysienie androgenowe obserwowalne jest w 54% przypadków wśród potomstwa męskiego już przed ukończeniem 30-tego roku życia, i aż w 23% u potomstwa płci żeńskiej. (13)
Łysienie androgenowe u kobiet i mężczyzn – różnice.
Łysienie androgenowe u kobiet może zostać wywołane lub zwiększone nieprawidłowym poziomem zarówno androgenów jak i progesteronu, okresem poporodowym, zakończoną terapią hormonalną, okresem przedmenopauzalnym i menopauzalnym oraz leczeniem kortykosteroidowym. W ostatnich latach poczyniono duże postępy w zrozumieniu patogenezy łysienia androgenowego.
U obu płci, androgeny są hormonami wywierającymi największy wpływ na wzrost włosów. U mężczyzn androgeny produkowane są w głównej mierze przez jądra, podczas gdy u kobiet wytwarzane są przez jajniki i korę nadnerczy.
Androgeny zwiększają dynamikę wzrostu włosów w niektórych obszarach ciała (broda, twarz, pachy, okolice łonowe, piersi, brzuch, przyśrodkowe części uda, ramiona u mężczyzn, itp.) oraz wpływają na wymianę włosów w obszarach skóry głowy. Receptory dla androgenów są zlokalizowane między innymi w jądrach komórkowych mieszków włosowych. Zatem, najprościej mówiąc, androgeny mogą powodować albo utratę albo wzrost włosów androgenozależnych.
Hormonem odpowiedzialnym za rozwój łysienia androgenowego jest testosteron, w dokładnie jego metabolit, dihydrotestosteron (DHT). Enzymem odpowiedzialnym za konwersję testosteronu w DHT jest 5-alfa-reduktaza, która jest zlokalizowana w komórkach mieszka włosowego i aktywowana obecnością testosteronu. Łysienie androgenowe mimo, iż nie jest bezpośrednio związane z obecnością nadmierną ilością testosteronu, jest jego niewątpliwym następstwem. DHT wpływa na komórki mieszka włosowego w dwojaki sposób. Przede wszystkim powoduje miniaturyzację mieszka włosowego, prowadząc do powstawania włosów coraz krótszych, cieńszych oraz jaśniejszych. Drugi mechanizm działania DHT polega na skróceniu czasu trwania fazy anagenu, czyli wzrostu włosa, oraz na wydłużeniu okresu telogenowego.
W przypadku androgenowej utraty włosów u kobiet należy również pamiętać o istotnym wpływie równowagi hormonalnej pomiędzy estradiolem a testosteronem. Nieprawidłowa proporcja estradiolu do testosteronu może prowadzić do łysienia androgenowego u kobiet, mimo prawidłowego stężenia testosteronu.
