Niedobór kwasu foliowego – co powoduje?

Witaminy wspomagają nasz organizm na wielu różnych płaszczyznach. Wspierają utrzymywanie funkcji niektórych narządów, odpowiadają za naszą odporność i ogólne dobre samopoczucie. Bardzo ważnym zbiorem witamin są te z grupy B. Należy do nich m.in. witamina B9, czyli kwas foliowy. Jaka jest rola tej substancji w ludzkim organizmie i do czego prowadzi jej niedobór? Czy suplementacja kwasu foliowego powinna być wdrażana tylko u kobiet w czasie ciąży? Aby się tego dowiedzieć, przeczytaj poniższy artykuł!

Kwas foliowy – co to jest?

Kwas foliowy to syntetyczna forma witaminy B9. W naturze pochodne tej substancji (tzw. foliany) występują m.in. w warzywach i owocach, jednak nie wchłaniają się do organizmu tak dobrze, jak uzyskane w warunkach laboratoryjnych suplementy diety. Inne nazwy kwasu foliowego to kwas pteroiloglutaminowy, folan i folacyna. Wszystkie witaminy z grupy B (także witamina B9) są rozpuszczalne w wodzie.

Kwas foliowy, po dostarczeniu do organizmu, zostaje przekształcony w 5-metylotetrahydrofolian, który doskonale przenika do komórek i przechodzi przez barierę krew-mózg. Dzięki temu dociera do wszystkich narządów, które wymagają odżywienia. Jaka jest rola kwasu foliowego w organizmie?

Kwas foliowy – jego rola i konsekwencje niedoboru

Kwas foliowy to substancja bardzo ważna dla prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Bierze udział w syntezie DNA, pomaga również zmniejszać poziom homocysteiny we krwi, dzięki czemu zapobiega uszkodzeniom naczyń krwionośnych i reguluje poziom złego cholesterolu we krwi. W związku z tym pomaga przeciwdziałać takim schorzeniom, jak miażdżyca czy zawał mięśnia sercowego. Ponadto wspiera dojrzewanie erytrocytów, zapobiegając niedokrwistości.

Wczesne objawy niedoboru kwasu foliowego to:

• zaburzenia mowy i wzroku,
• mrowienie oraz drętwienie rąk i nóg,
• zaburzenia pamięci, problemy z koncentracją,
• obniżenie nastroju,
• zaburzenia motoryczne,
• bladość,
• owrzodzenia w jamie ustnej,
• przebarwienia płytki paznokciowej,
• zmęczenie, osłabienie,
• bóle głowy,
• skrócony oddech.

Przyczyną niedoboru kwasu foliowego może być palenie papierosów lub nadużywanie alkoholu. Niedobór witaminy B9 zwiększa ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera i depresji. Inne problemy zdrowotne, które mogą wynikać z niedostatecznego stężenia tej substancji w organizmie, to: osteoporoza, zaburzenia ze strony układu pokarmowego, wylew krwi do mózgu, stany zapalne w obrębie śluzówki jamy ustnej. Niedobór kwasu foliowego u kobiet ciężarnych może również prowadzić do poronienia lub wystąpienia wad płodu.

Dlaczego tak ważna jest suplementacja kwasu foliowego w ciąży?

Przede wszystkim warto zadać sobie pytanie, czy kwas foliowy pomaga zajść w ciążę. Badania wykazały, że istnieje pozytywny związek pomiędzy płodnością u kobiet oraz stężeniem witaminy B9 w ich organizmach. W związku z tym zaleca się suplementowanie tej substancji nie tylko podczas ciąży, ale również ok. 3 miesiące przed rozpoczęciem starań o dziecko.

Przyjmowanie kwasu foliowego w ciąży jest ważne dla zdrowia matki, ale również kluczowe dla prawidłowego rozwoju płodu. Substancja ta bierze udział w podziale komórkowym, a zatem umożliwia dziecku sukcesywne zwiększanie masy ciała. Ma również wpływ na syntezę kwasów nukleinowych i wytwarzanie się czerwonych krwinek. Codzienne dostarczanie optymalnej ilości witaminy B9 pozwala zminimalizować ryzyko wystąpienia u dziecka tzw. wady cewy nerwowej, czyli uszkodzeń w obrębie kręgosłupa i układu nerwowego. Możliwe schorzenia, które z tego wynikają, to m.in. bezmózgowie, przepuklina mózgowa oraz rozszczep kręgosłupa. Należy podkreślić, że przyszła mama potrzebuje około 3-krotnie więcej kwasu foliowego, niż jest w stanie dostarczyć do swojego organizmu wraz z pożywieniem. Właśnie dlatego tak ważna jest optymalna suplementacja diety.

Przyjmowanie witaminy B9 jest najbardziej istotne w pierwszym trymestrze ciąży, czyli w okresie, kiedy kształtuje się układ nerwowy dziecka. Ponieważ wiele przyszłych mam dowiaduje się o swoim stanie dopiero po kilku lub kilkunastu tygodniach od zapłodnienia, zaleca się, aby wszystkie kobiety w wieku rozrodczym przyjmowały profilaktycznie preparat z zawartością kwasu foliowego. Brak odpowiedniej suplementacji nie musi oznaczać, że dziecko urodzi się chore, jednak z całą pewnością podnosi ryzyko poronienia lub wystąpienia u płodu wad wrodzonych.

Kwas foliowy – dawkowanie i koszty suplementacji

Dawkowanie kwasu foliowego różni się w zależności od naszego wieku oraz stanu fizjologicznego. W przypadku kobiet ciężarnych optymalna ilość tej substancji to około 500-600 µg na dobę. Młodzież i osoby dorosłe obojga płci powinni przyjmować około 400 µg, natomiast ilość zalecana dla dzieci to około 200-300 µg na dobę. Niemowlęta otrzymują witaminy (również te z grupy B) z mlekiem matki, w związku z czym suplementacja kwasu foliowego jest szczególnie ważna nie tylko w czasie ciąży, ale również po porodzie.

Witaminę B9 powinno się podawać w jednej dawce. Dodatkowo wskazane jest spożywanie warzyw i owoców zawierających foliany (w przypadku kobiet w ciąży zaleca się przyjmowanie nawet 7 porcji dziennie!). Należą do nich m.in.:

• szpinak,
• biała fasola,
• pietruszka,
• groch,
• kapusta,
• brukselka,
• brokuły,
• jarmuż,
• buraki,
• pomidory,
• bób,
• awokado,
• szparagi,
• banany,
• pomarańcze.

Witamina B9 jest obecna również w zbożach i drożdżach, a także w powstającym z nich pieczywie. Jej źródłem są również niektóre produkty pochodzenia zwierzęcego, przede wszystkim wątroba, jaja oraz sery.

Należy pamiętać, że naturalne foliany są wrażliwe na zmienne warunki. Długotrwałe przechowywanie żywności, wystawienie jej na działanie promieni słonecznych lub poddawanie obróbce termicznej (np. gotowaniu) sprawia, że witamina B9 ulega degradacji. Pod tym względem znacznie bardziej stabilne są syntetyczne suplementy diety.

Warto zwrócić uwagę, że cena syntetycznego kwasu foliowego zazwyczaj nie jest wygórowana. Opakowanie 60 tabletek kosztuje średnio od 15 do 30 zł i wystarcza na 2 miesiące. Witamina B9 występuje również jako składnik preparatów wielowitaminowych. Ich suplementacja jest wskazana nie tylko dla kobiet w ciąży, ale także dla każdego człowieka, niezależnie od jego wieku i płci.

Suplementacja kwasu foliowego – czy to bezpieczne?

Wiele osób zastanawia się, czy przyjmowanie kwasu foliowego może mieć niekorzystne skutki uboczne. Odpowiedź na to pytanie brzmi: nie. Jeżeli substancja jest suplementowana zgodnie z zaleceniami producenta, nie powinny wystąpić żadne efekty niepożądane. W niektórych przypadkach lekarz prowadzący może zalecić przyjmowanie większej dawki, niż jest wskazane na ulotce – nie należy jednak podejmować takiej decyzji samodzielnie.

Kwas foliowy jest dostępny bez recepty, jednak rozpoczęcie jego suplementacji powinno być skonsultowane z lekarzem w przypadku osób cierpiących na niektóre choroby, m.in. na epilepsję. Witamina B9 może bowiem osłabiać działanie leków przeciwdrgawkowych, choć sama w sobie nie jest w żaden sposób niebezpieczna dla zdrowia. Podobnie osoby przyjmujące na stałe inne leki powinny podjąć decyzję o suplementacji kwasu foliowego po zasięgnięciu opinii lekarza.

Podsumowując, zażywanie kwasu foliowego jest znacznie bezpieczniejsze niż pominięcie tego elementu w swojej diecie. Dotyczy to zarówno kobiet w ciąży, jak i osób dorosłych oraz dzieci obojga płci. Witamina B9 jest obecna w wielu owocach i warzywach, jednak organizm nie przyswaja jej naturalnej formy tak dobrze, jak tej syntetycznej, dostępnej w postaci doustnych suplementów. Warto rozważyć włączenie ich do diety całej swojej rodziny!